Genocide – vervolg

Murambi

Na ons bezoekje aan de genocide-memorials in Nyamata en Ntarama dachten we niet dat we een nog aangrijpendere plaats te zien zouden krijgen, maar helaas was dat wel het geval. Tussen Butare (de studentenstad van Rwanda) en het Nyungwe Forest National Park ligt Murambi, een klein plaatsje waar vroeger een technische school was gevestigd. Ook hier dachten zo’n 50.000 Tutsis een veilige schuilplaats te hebben gevonden tegen de gruweldaden van de Interahamwe, maar op 21 april 1994 werden de 64 gebouwen door granaten verwoest, en de overlevenden op eerder beschreven wijze afgeslacht. De lichamen werden in massagraven gegooid, die een jaar later werden geleegd. Zo’n 1800 lichamen liggen in de ruimtes tentoongesteld aan de rest van de wereld.

Twee gidsen leidden ons rond; er komen zo’n 200 bezoekers per maand bij het memorial en elke keer opnieuw moeten ze hun afschuwelijke verhaal vertellen. De Engels sprekende gids heeft zelf op tijd kunnen vluchten naar Burundi, maar is bij de massaslachting al zijn familie, vrienden en dorpsgenoten kwijt geraakt. De Kinyarwanda/Frans sprekende gids was zelf een van de personen die een veilig heenkomen in de school gevonden dacht te hebben, en heeft het drama op wonderbaarlijke wijze overleefd, zij het met een verminkt been en een diep gat in zijn schedel dat waarschijnlijk door een speerpunt is aangebracht.

Het gruwelijke aan deze plaats is dat de lichamen nog niet helemaal vergaan waren toen ze werden opgegraven, en bij een aantal personen kleding, haar en huid nog gedeeltelijk aanwezig was. De lichamen zijn in de houding waarin ze werden aangetroffen met kalk bewerkt om verdere ontbinding te voorkomen, en daardoor is op een aantal van de gezichten nog het ongeloof, de onmacht en de angst van het laatste moment af te lezen. De combinatie van deze ‘tentoonstelling’ en de niet al te frisse lucht in de ruimtes (waarschijnlijk veroorzaakt door de half vergane lichamen) maakt van een bezoek een aangrijpende gebeurtenis. De foto’s zijn voor publicatie op mijn blog te schokkend.

Mannen in roze pakjes

In mijn vorige stukje had ik het over de mannen in roze pakken en de gacaca-rechtbank waarvoor ze moeten verschijnen. De Rwandezen die ik er naar heb gevraagd, zijn erg te spreken over deze oplossing voor het grote aantal daders. Als de génocidaires geen verklaringen aan het afleggen zijn, maken ze zich nuttig met het graven van waterafvoeren of het aanleggen van wegen. In hun belachelijke knalroze pakjes. Gewoon in het dorp waar ze zo veel ellende hebben aangericht. En zo kwamen we in Kibuye, een plaatsje in het westen van Rwanda, waar relatief het grootste aantal slachtoffers is gevallen, een paar keer een aantal werkers tegen op straat. Die dan rustig even een praatje maken met een bekende, of je goedendag zeggen. Het geeft een heel raar en onwerkelijk gevoel als je een groepje van een stuk of twintig moordenaars recht in hun ogen kijkt…

Gacaca en reizen

Overigens hebben die gacaca-verhoren ons reisschema wel af en toe in de war geschopt! Elke gemeente heeft namelijk een bepaalde dag waarop ’s ochtends verhoren worden gehouden, en dan is iedereen verplicht aanwezig te zijn. Wat betekent dat winkels zijn gesloten en er geen openbaar vervoer is. Dus daar sta je dan om half zeven ’s ochtends, zonder ontbijt in je maag, met een grote rugzak op de bus te wachten die pas om twee uur ’s middags vertrekt… Gelukkig duikt er dan nog wel ergens een half gammel minibusje op dat stiekem toch gaat rijden met een passagier of 25. Beggars can’t be choosers zullen we maar zeggen.

Misschien vraag je je na het lezen van deze verhalen wel af waarom we in vredesnaam in Rwanda vakantie zijn gaan houden, maar het land heeft enorm veel te bieden! Dus tijd voor een blogje met positieve inhoud!