Einde van het conflict in het noorden?

Ontheemden die onder erbarmelijke omstandigheden hutje-mutje in ‘protected villages’ moeten leven. Meisjes die worden verkracht door de vijand óf de soldaten die hun bescherming moeten bieden. Vrouwen die op afschuwelijke wijze met machetes worden verminkt nadat hun man voor hun ogen is vermoord. Mensen die hun leven op het spel zetten om aan een klein beetje voedsel of water te komen.

Al bijna twintig jaar vindt in het noorden van Uganda een bloedig conflict plaats. Momenteel vinden er vredesonderhandelingen plaats in het Zuid-Sudanese Juba, die hopelijk een einde maken aan de gruweldaden die dagelijks plaatsvinden en de wanhoop van de mensen die al tijdenlang in angst leven.

In 1986 pleegde de NRA (National Resistance Army), onder leiding van Yoweri Museveni, de latere (en huidige) president, een staatsgreep op de regering van Tito Okello, afkomstig van de Acholi, een bevolkingsgroep in het noorden van Uganda. De Acholi vreesden overheersing door de Ankole, een van de vier traditionele koninkrijken, gesitueerd in het zuidwesten van het land, waarvan ook Museveni deel uitmaakt.

Als reactie hierop richtte Joseph Kony, zelf Acholi, het Verzetsleger van de Heer (Lord’s Resistance Army, de LRA) op. Dit rebellenleger heeft nooit duidelijke uitspraken gedaan over zijn politieke doelstellingen, maar wil in elk geval van het land een theocratie maken gebaseerd op een eigen interpretatie van de tien geboden. Kony heeft zichzelf als profeet uitgeroepen en sinds 1987 voert de LRA grootschalige aanvallen uit op dorpen, waarbij aanvankelijk vooral voorraden werden buitgemaakt die door tijdelijk gekidnapte dorpsbewoners moesten worden weggevoerd. Met deze acties wilde de LRA aantonen dat de overheid haar bevolking onvoldoende bescherming kan bieden, en omdat sommige onderdelen van het nationale leger bekend stonden om haar bloedige acties, gaf een deel van de Acholi-bevolking in elk geval passief steun aan de LRA.

De LRA ging over tot actief ronselen van soldaten door dorpen te overvallen en zowel volwassenen als kinderen te ontvoeren. Jongens worden soldaat gemaakt, meisjes als seksslavin gebruikt. De organisatie wordt beschuldigd van grove schendingen van mensenrechten, waaronder verminking, marteling, verkrachting, ontvoering, het gebruik van kindsoldaten en een aantal bloedbaden.

Om de Acholi enigszins te beschermen, maar aan de andere kant ook om de steun aan de LRA van de bevolkingsgroep de kop in te drukken, ging de regering in 1996 over tot het instellen van ‘protected villages’, kampen voor ontheemden (‘internally displaced persons’) die onder bescherming staan van het leger. De omstandigheden in deze kampen zijn schrijnend: ze zijn overbevolkt, er is gebrek aan schoon water en sanitair, de meerderheid van de bevolking is afhankelijk van voedselhulp, er zijn slechte medische voorzieningen en bovendien bieden de kampen onvoldoende bescherming tegen de LRA én de troepen die de bewoners moeten beschermen.

De angst regeert met name ’s nachts, wanneer de LRA haar slag slaat en de regeringssoldaten vrouwen en meisjes meenemen en verkrachten. Vluchtelingen die zich in het donker buiten hun hut bevinden, worden gearresteerd en ervan beschuldigd met de LRA te collaboreren. De relatie tussen de bewoners en de militairen is gespannen, er heerst van beide kanten gebrek aan respect en vertrouwen. Ongeveer 80% van de bevolking moet in deze ‘protected’ villages zien te overleven, zo’n 1,6 miljoen mensen, verdeeld over zo’n 200 kampen.

Tot op heden hebben onderhandelingen nog niet tot een oplossing van het conflict kunnen leiden. Hopelijk zijn de hernieuwde pogingen in Juba, onder leiding van Riek Machar (vice-president van Zuid-Sudan), na 20 jaar van oorlog succesvol en komt er ook voor de zogenaamde ‘night commuters’, kinderen die buiten de beschermde gebieden wonen en elke avond voor het duister valt vaak meer dan zeven kilometer lopen voor een veilige slaapplaats (http://news.bbc.co.uk/1/shared/spl/hi/picture_gallery/05/africa_night_commuters/html/1.stm), een einde aan de nachtmerrie.